Basisinkomen

Geld

Het is april 2020 wanneer ik dit blog plaats. Nederland en eigenlijk de hele wereld zit midden in de Corona Crisis. De Lock-down is een feit. Mensen worden opgeroepen en aangeraden thuis te blijven. En anderhalve meter afstand te houden. Scholen zijn gesloten. Maar ook veel bedrijven. Horeca. Sportclubs. Kappers, tandartsen, winkels en ga zo maar door. De roep om een basisinkomen klinkt steeds harder. Ondernemers verliezen hun zaak, hun inkomen. Hun bestaan. Er vallen gedwongen ontslagen. Het aantal uitkeringsaanvragen loop de pan uit. De economische gevolgen van Covid-19 gaan we nog jaren voelen is de verwachting.

En te midden van deze crisis klinken er oproepen tot verandering. Verandering van ons zorgstelsel. Het school systeem. De economie. En een oproep tot de invoering van een basisinkomen. Een term die al jaren, zo niet decennia de ronde doet.
Maar wat is het nu precies, een basisinkomen voor iedereen.

Rutger Bregman heeft er een erg interessant en verduidelijkend boek over geschreven. Gratis Geld voor iedereen. Te vinden op bijvoorbeeld Bol en op Amazon. Hieronder probeer ik uit te leggen wat een basisinkomen in zou houden. Veel hiervan baseer ik op voorbeelden van Rutger Bregmans onderzoek zoals in zijn boek omschreven wordt. (Ik zal de links naar zijn boek onderaan het artikel nog een keer vermelden voor als je meer wilt lezen over dit onderwerp).

Het basisinkomen is een fenomeen dat steeds meer terrein wint, hoewel bij veel mensen nog niet precies duidelijk is wat de bedoeling ervan is. Het basisinkomen zou o.a. de uitkeringen en de toeslagen moeten vervangen. Iedereen heeft (zelfs volgens de Universele Verklaring van de rechten van de mens) recht op een bepaald inkomen: het basisinkomen. Met dit inkomen blijft iedereen boven de armoedegrens en kan een normaal bestaan leiden. Hierdoor groeit niet alleen de economie, maar raken veel mensen ook aan beter werk en een betere opleiding. In het verleden werd in het buitenland al vaker een experiment uitgevoerd met allemaal positieve resultaten. Gratis geld zou voor iedereen mogelijk moeten zijn.

Een basisinkomen, wat is dat?

In Nederland kennen we verschillende uitkeringen: de bijstandsuitkering, de werkloosheidsuitkering of de ziektewetuitkering. Een uitkering is bedoeld om van rond te komen: de maandelijkse lasten te betalen en te kunnen eten. Aan een uitkering worden voorwaarden gesteld. Zo moet iemand met een bijstandsuitkering in de meeste gevallen verplicht solliciteren naar een baan of verplicht mee doen aan vrijwilligerswerk of aangesteld werk. Dit geldt ook voor een werkloosheidsuitkering. En iemand die in de ziektewet zit en van daaruit een uitkering krijgt, moet verplicht bij de bedrijfsarts op bezoek en zich regelmatig laten controleren.

Het principe van een basisinkomen is anders: er mag geen enkele verplichting tegenover staan. De persoon krijgt als het ware gratis geld: geld om van rond te komen, zonder dat hij of zij daar een tegenprestatie voor hoeft te leveren.

Utopia: Thomas More

Thomas More was een Engelse filosoof en schreef in 1516 het beroemde boek ‘Utopia’. Hierin beschreef Thomas een perfecte staat. Hij beschreef in zijn eerste boek hoe corruptie en geweld de Engelse staat naar onder bracht. In zijn tweede boek beschreef Thomas een denkbeeldig eiland: Utopia. Op dit eiland heerste geen luxe of privé-bezit van grond. Iedereen had hetzelfde inkomen en leefde op gelijke stand.

Mincome: gratis geld in Canada

Mincome is een interessant experiment dat Bregman ook noemt zijn boek “Gratis geld voor iedereen”. In het jaar 1973 werd een experiment opgezet in twee kleine Canadese plaatsen. Van 1974 tot 1979 kregen alle gezinnen van wie het inkomen laag genoeg was, gratis geld als steun in de rug. Gewoon, zonder voorwaarden en zonder dat er vragen werden gesteld. Men wilde bekijken of mensen ook zouden stoppen met werken, minder zouden gaan werken of het geld over de balk zouden smijten. Niets was minder waar. Wel werd er iets minder gewerkt en moeders gebruikten het geld om gebruik te maken van een verlengd zwangerschapsverlof. Kinderen bleven langer doorstuderen en er werd tot 8 procent minder gebruik gemaakt van de medische zorg. Ook psychische problemen werden een stuk minder.

Hoewel het experiment maar vier jaar duurde, werkten de gevolgen nog lange tijd na. Veel mensen wisten in die periode een betere baan te creëren voor zichzelf en de kinderen kregen een betere en langere opleiding. Hierdoor steeg hun gemiddelde inkomen. Ruim 1.000 gezinnen kregen in deze periode een aanvullend geldbedrag als basisinkomen. Nieuwe verkiezingen en daarmee een nieuwe regering zorgde ervoor dat het experiment gestopt werd.

Londen: proef met zwervers

Een ander experiment waarnaar Bregman verwijst is dat in Londen. Geef een zwerver vijf euro en hij gaat er drank, tabak of een vette hap van kopen. Zo denken de meeste mensen over zwervers. De overheid is jaarlijks veel geld kwijt aan mensen die geen dak boven hun hoofd hebben. Per persoon is de Engelse overheid gemiddeld 3.000 pond per jaar kwijt aan medische zorg, politie en andere hulp. In mei 2009 werd een experiment gestart onder 13 Londense zwervers. Ze kregen ieder 3.000 pond: het bedrag dat de overheid jaarlijks ook aan ze kwijt is. Gevreesd werd dat het geld wel op zou gaan aan drank of andere nutteloze dingen, en dat het snel op zou gaan. Maar de meeste zwervers gingen zeer zuinig met dit geld om.

Zo waren er zwervers die afkickten van hun verslaving en een cursus gingen volgen. Ook leerden sommigen vaardigheden als koken of bezochten ze na jaren weer hun familie. Ze stonden open voor steun en hulp van anderen. Na een jaar was het resultaat verbluffend: 11 van de 13 zwervers had weer een woning en zag de toekomst zonnig tegemoet.

Nederland: een basisinkomen voor iedereen?

Overal ter wereld zijn grote of kleine proeven uitgevoerd met het geven van gratis geld. Continu waren de resultaten hetzelfde: de mensen hadden beter zicht op hun toekomst, hadden een betere opleiding of een beter inkomen. Ook met hun geestelijke en lichamelijke gezondheid ging het bij bijna alle personen een stuk beter. Bovendien werd er meer geld (nuttig) uitgegeven, waardoor de economie er beter van zou worden. Een enorme besparing en opbrengst voor de overheid.

In Nederland wordt nog steeds gepraat voor een basisinkomen. Deze zou voor iedereen gelijk moeten zijn, ongeacht leeftijd, woonplaats en geslacht. Ook moet er een basisinkomen per persoon worden verstrekt en niet per gezin. Uitkeringen kijken namelijk wel per gezin (gezinssamenstelling) en niet per individu.

Hoe hoog moet dit inkomen zijn?

Er wordt uitgegaan van een Europees Mediaan inkomen. Mediaan betekent: het gemiddelde. Er wordt gesteld dat het basisinkomen op 60 procent van het mediaan inkomen zou moeten komen te liggen. Hiermee wordt de armoedegrens niet bereikt. Dit zou betekenen dat een basisinkomen tussen de 1.300 en 1.700 euro zou moeten bedragen, afhankelijk van het dan geldende mediaan inkomen.

Voor iedereen?

Hoe een basisinkomen ingevuld zou moeten worden binnen Nederland, is onbekend. In sommige landen werd het alleen aan de armsten uitbetaald. Dit is een mogelijkheid. Een andere mogelijkheid is om het aan iedereen uit te keren. Via meer loonbelasting zou het via de hogere inkomens weer terug gevraagd kunnen worden. Er zijn verschillende ideeën hierover.

Loont werken dan wel?

Het basisinkomen zou de bijstandsuitkering e.d. moeten gaan vervangen. Iedereen is dan verzekerd van een inkomen. Werken zou moeten lonen, zodat mensen met alleen een basisinkomen niet thuis blijven zitten. Bij een uitkering wordt vaak het verdiende geld via betaald werk weer op de uitkering ingehouden. Hierdoor loont werken niet of bijna niet. Uit proeven in andere landen blijkt dat mensen met een basisinkomen wel willen werken, omdat ze (een gedeelte van) het loon zelf mogen houden. In zijn boek vermeld Bregman dat de steun voor een basisinkomen alleen breed gedragen kan worden, als iedereen er van profiteert. Een inkomen voor iedereen zou dan ook beter werken dan een inkomen voor alleen “armen”.

Bedrijf starten of ZZP-er

Voor mensen die zelf een bedrijf willen starten en/of ZZP-er willen zijn, zal de stap hiernaartoe minder groot zijn wanneer ze verzekerd zijn van een basisinkomen. Investeren wordt minder risicovol en de eerste drie moeilijke jaren zullen vaak makkelijker te overbruggen zijn. Dit biedt niet alleen meer kansen voor mensen die weer aan het werk willen gaan, maar stuurt ook de economische groei aan.

Politiek bepaalt

Het is de politiek die uiteindelijk bepaalt of er een basisinkomen gaat komen. Hiervoor moeten ze wel gekozen worden door het volk. Er zijn verschillende politieke partijen die overwegen om het basisinkomen in hun programma op te nemen. De Basis Inkomen Partij wil meedoen aan de landelijke verkiezingen. Deze partij zet zich in voor het basisinkomen. Het staat niet alleen voor een basisinkomen, maar wil ook de uitkeringen en toeslagen van tafel vegen. Dit maakt het voor heel Nederland duidelijker en leefbaarder.

Tot slot

Een basisinkomen zou ervoor zorgen dat er geen werkeloosheids- en arbeidsongeschikheiduitkeringen meer nodig zijn. Geen studiefinanciering. Geen ingewikkelde belastingkortingen en -toeslagen. Een leger aan controleurs, en een tweede leger aan controleurs dat het eerste leger van controleurs controleert, is niet meer nodig. En ik ben er van overtuigd, dat een basisinkomen allerminst er voor zorgt dat niemand meer wil werken, en van de staat gaat profiteren. Integendeel. Mensen gaan weerk werk dan dat ze leuk vinden. En meer vrije tijd maken. Dat zorgt er weer voor dat er weer meer werk komt voor anderen. Kortom – een enorme win-win situatie voor iedereen. Wat zou het fantastisch zijn als dit er eindelijk van gaat komen.